بیمه باربری چیست؟
بیمه باربری و حمل و نقل کالا (زمینی، دریایی و هوایی) بیمه‌ای است که به موجب آن بیمه‌گر در مقابل دریافت حق بیـمه از بیمه‌گذار متعهد می‌شود درصورتی‌که در جریان حمل کالا از نقطه‌ای (مبدأ حمل کالا) به نقطه دیگر (مقصد حمل کالا)، در اثر وقوع خطرهای موضوع بیمه کالا تلف شده و یا دچار خسارت شود و یا بیمه‌گذار هزینه‌هایی در رابطه با این خطرات متحمل شود، تمام خسارت‌های وارد را جبران نماید. علاوه‌‌براین در بعضی موارد زیان وارده به اشخاص ثالث نیز از طریق این بیمه جبران می‌شود.
عدم‌النفع در بیمه باربری چیست؟
در بیمه باربری بیمه‌گذار می‌تواند ۱۰ درصد ارزش کالای خود را به‌عنوان ارزش اضافی در نظر بگیرد. در این شرایط درصورتی‌که کالا و باری که بیمه می‌کند، دچار خسارت شود تا درخواست دوباره کالا و رسیدن آن به دست بیمه شده، ضرر مال او جبران می‌شود. به این امر عدم‌النفع در باربری گفته می‌شود.
بیمه باربری و حمل و نقل داخلی
کلیه تولیدات و محموله‌هایی که توسط تولیدکنندگان و تجار در محدوده جغرافیایی کشور ایران جابجا می‌شوند، توسط این بیمه تحت پوشش بیمه‌ای نزد شرکت‌های بیمه قرار می‌گیرند.
بیمه‌های باربری بر اساس پوشش به ۵ دسته کلی تقسیم می‌شوند:
۱) بیمه‌نامه از بین رفتن تمامی كالا (Total Loss)
بیمه Total Loss عملاً در دنیا منسوخ شده و کاربرد چندانی ندارد و اساساً به بیمه تشریفاتی یا بیمه گمرگی شهرت یافته است. بر اساس شرایط این بیمه‌نامه، بیمه‌گر زمانی اقدام به جبران خسارت بیمه‌گذار می‌كند كه تمامی كالا و محموله در جریان حمل و بهعلت یكی از خطرات دریا از بین رفته است و به همین دلیل اگر بخش عمده كالا از بین رفته و صرفاً اندكی از آن باقی بماند، بیمه‌گر تعهدی در جبران خسارت كالا نخواهد داشت.
بر اساس مصوبات هیئت وزیران، كالای صادراتی باید تحت پوشش بیمه‌ای قرار گیرد و چون عرف بر این است كه خریدار پوشش بیمه‌ای مورد نیاز خود را كه متناسب با كالاست نزد بیمه‌گر كشور خود تهیه كند این نوع پوشش بیمه‌ای صرفاً به‌صورت تشریفاتی و جهت ترخیص كالا برای عملیات صادرات مورد استفاده قرار می‌گرفت.
۲) مجموعه شرایط C
خطرات تحت پوشش در مجموعه شرایط بیمه‌گران كالا با كلوز C عبارتست از:
- آتش‌سوزی یا انفجار.
- به گل نشستن، زمین گیرشدن، برخورد با كف دریا، غرق شدن یا واژگون شدن كشتی یا شناور.
- واژگون شدن یا خارج شدن وسیله حمل زمینی از راه یا خط.
- تصادم یا برخورد كشتی، شناور یا هر وسیله حمل دیگر با هر جسم خارجی به غیر از آب.
- تخلیه كالا در بندر اضطراری.
- فدا کردن كالا در جریان زیان همگانی.
- به دریا انداختن كالا برای سبک سازی.
- خسارت همگانی.
- مسئولیت مشترک در تصادم.
علاوه بر خطرات اشاره شده در كلوز C می‌توان با دریافت حق بیمه اضافی خطر عدم تحویل یک بسته كامل كالا طبق كلوز (عدم تحویل انستیتو بیمه‌گران لندن) را تحت پوشش قرار داد؛ که در این صورت باید ضمن قید شرط (عدم تحویل یک بسته كامل كالا طبق كلوز) در بخش شرایط خصوصی بیمه‌نامه، كلوز مورد اشاره نیز به بیمه‌نامه الصاق شود.
این بیمه‌نامه باتوجه‌به خطرات محدود خود، جزء بیمه‌نامه‌های ارزان قیمت محسوب می‌شود كه معمولاً فقط برای برخی كالاها كه احتمال خسارت‌های جزئی آنها كمتر است، به كار می‌رود؛ مثلاً برای حمل تیرآهن، ورق فولاد و … .
۳) مجموعه شرایط B
خطرات تحت پوشش در مجموعه شرایط بیمه‌گران كالا با كلوز B عبارتست از:
- تمامی خطرات ذكر شده در مجموعه شرایط C.
- زلزله، آتشفشان یا صاعقه.
- به دریا افتادن كالا از روی عرشه كشتی.
- ورود آب دریا، دریاچه، رودخانه به كشتی، شناور، محفظه كالا، كانتینر یا محل انبار.
- تلف كلی هربسته دركشتی یا شناور و یا تلف كلی هر بسته به علت افتادن در هنگام بارگیری و یا تخلیه كشتی یا شناور.
مطابق قوانین علاوه بر خطرات مندرج در شرایط B خسارات ناشی از عدم تحویل یك بسته كامل كالا، دزدی و دله‌دزدی، قلاب‌زدگی، آبدیدگی، روغن‌زدگی، شكست، ریزش و خسارت ناشی از كالاهای دیگر نیز تحت پوشش بیمه می‌باشد.
فرانشیز یا سهم بیمه‌گذار از خسارت
در مجموعه شرایط B بهعلت پوشش خطرات اضافی در ایران معادل ۳% ارزش هر بسته خسارت‌دیده تحت عنوان فرانشیز به‌عهده بیمه‌گذار خواهد بود. منظور از بسته کوچک‌ترین واحد بسته‌بندی مندرج در بارنامه می‌باشد.
برای خطراتی که بین شرایط C و B مشترک می‌باشد، فرانشیز اعمال نخواهد شد.
۴) مجموعه شرایط A
در مجموعه شرایط بیمه‌گران كالا با كلوز A، تمامی خطرات به‌جز موارد استثناء شده (استثنا شده در مجموعه شرایط مذکور که در بخش استثنائات به آنها اشاره خواهیم کرد) تحت پوشش قرار می‌گیرد.
استثنائات کلوزهای سه گانه بیمه باربری و حمل و نقل
بیمه باربری و حمل و نقل با شرایط کلوزهای B ،A و C به‌هیچ‌وجه شامل خطرات زیر نمی‌شود:
- تلف‌شدن، آسیب دیدن یا هزینه در اثر ایجاد خسارت عمدی توسط بیمه‌گذار.
- نشست و ریزش عادی، کسری عادی وزن با حجم و یا فرسودگی عادی مورد بیمه.
- تلف شدن، آسیب یا هزینه در اثر نامناسب بودن یا کافی نبودن بسته بندی یا آماده سازی کالای مورد بیمه.
- تلف شدن، آسیب دیدن یا هزینه به علت عیب ذاتی یا ماهیت کالای مورد بیمه.
- تلف شدن، آسیب دیدن یا هزینه ای که علت آن تأخیر باشد، حتی اگر این تأخیر ناشی از خطرات بیمه شده باشد.
- تلف شدن، آسیب دیدن یا هزینه هایی که در اثر ورشکستگی مالکان، مدیران، اجاره کنندگان یا گردانندگان کشتی به وجود آمده باشد.
- تلف شدن، آسیب دیدن یا هزینه ای ناشی از کاربرد هر نوع سلاح یا وسیله ای که با انرژی اتمی یا شکست هسته ای یا واکنش مشابه دیگر یا نیرو یا ماده رادیو اکتیو باشد.
- عدم قابلیت دریانوردی کشتی یا شناور و یا نامناسب بودن کشتی یا شناور برای حمل ایمن کالای مورد بیمه.
- جنگ، جنگ داخلی، انقلاب، شورش، قیام و یا زد و خوردهای داخلی ناشی از این امور.
- توقیف، ضبط، مصادره، تصرف یا اثرات ناشی از این امور یا اثرات ناشی از اقدام به شروع آنها.
- اعتصاب، تعطیل محل کار، درگیری‌های کارگری، آشوبها و یا اغتشاشات داخلی.
- هرگونه عمل تروریستی.
بعضی از استثنائات از جمله خطر جنگ، شورش، بلوا و اعتصاب و … با دریافت هزینه اضافه و خرید پوشش مربوط به آنها، قابل بیمه‌شدن می‌باشند.
۵) پوشش داخلی
در بیمه‌نامه‌های باربری و حمل و نقل داخلی خطرات تحت پوشش به دو دسته خطرات اصلی و اضافی تقسیم می‌شود که به شرح ذیل می‌باشد:
خطرات اصلی
دلیل نام‌گذاری خطرات اصلی این است که احتمال وقوع آنها نسبت به سایر خطرات مرتبط با کالاهای خاص بیشتر است و ارتباطی به ماهیت مورد بیمه ندارد. این خطرات عبارتند از:
- آتش‌سوزی و حادثه وسیله‌نقلیه شامل تصادف، واژگون‌شدن و پرت‌شدن وسیله‌نقلیه
خطرات اضافی
این دسته از خطرات متنوع است و بیشتر مرتبط با نوع کالا می‌باشد که با درخواست بیمه‌گذار و پرداخت حق بیمه اضافی می‌توان آنها را پوشش داد. خطرات رایج اضافی عبارتند از:
- 1)برخورد جسم خارجی با مورد بیمه.
- 2)پرت‌شدن محموله از روی وسیله‌نقلیه؛ مشروط بر اینكه كالای خسارت دیده به رویت بیمه‌گر رسیده باشد.
- 3)بارگیری و تخلیه مورد بیمه.
- 4)سرقت كلی محموله همراه با وسیله‌نقلیه با فرانشیز ۲۰ درصد ارزش محموله.
خطرات اصلی به‌صورت پیش فرض درشرایط خصوصی بیمه باربری و حمل و نقل داخلی چاپ می‌شود و خطرات اضافی باید پس از اخذ درخواست بیمه‌گذار با دریافت حق بیمه اضافی، در قسمت خطرات اصلی در شرایط خصوصی درج گردد.
درج شماره وسیله‌نقلیه و بارنامه در متن بیمه‌نامه باربری و حمل و نقل الزامی است. در غیر این صورت متن زیر باید در شرایط خصوصی بیمه‌نامه درج شود.
” بیمه‌گذار موظف است پیش از شروع حمل شماره وسیله‌نقلیه و بارنامه را کتباً به بیمه‌گر اعلام نماید. در غیر این صورت بیمه‌گر هیچ‌گونه تعهدی در قبال خسارت وارد نخواهد داشت.“
